Meerstemmigheid valt onder alle processen en methodieken die het dominante eurocentrische narratief bevragen, vervangen en aanvullen.
Meerstemmigheid zorgt voor gelaagdheid en meerdere perspectieven (multiperspectiviteit) in musea. Rondom museale producten zoals: tentoonstellingen, educatie, randprogrammering en collecties en wordt altijd uitgevoerd met een relevant netwerk/community.
Met meerstemmigheid creeër je o.a. :
- Inclusiviteit
- Diversiteit
- Balans in autoriteit
- Erfgoedwijsheid
- Verbinding met nieuwe doelgroepen
- Multiperspectiviteit
- Duurzame relaties
- Emotienetwerken
- Gedeelde geschiedenis
- Relevantie
- Empathie en begrip
- Rijkere en volwaardige narratieven
- Samenwerking
- Transparantie
Diversiteit
Migratie uit arbeidstekorten, migratie uit voormalige koloniën en de latere gezinshereniging veranderde de samenstelling van de Nederlandse bevolking. Bijna 50 jaar later is deze diversiteit echter nog niet helemaal vertegenwoordigd binnen musea en museale presentaties. Diversiteit is geen doel, maar is de realiteit en weerspiegeling van de maatschappij waarin wij nu leven.“Van ‘diversiteit’ moeten we naar ‘dekolonisering’. Dat wil zeggen: niet gewoon een extra likje kleur leggen op de bestaande structuren van instellingen, maar die structuren zelf ontmantelen.” Zo luidt een een artikel uit het tijdschrift Rekto:Verso. Mijn aanpak en deze handreiking zijn onderdelen van de dekolonisering van musea.
Inclusiviteit en representatie
Volgens tentoonstellingscriticus Ivan Karp beschik je als museum over een bepaalde autoritaire macht om te spreken over verhalen van en over culturen. Maar door jarenlang één verhaal te vertellen creëer je een geïnstitutionaliseerde waarheid waarmee je de bezoeker beïnvloedt. Als deze eenzijdig beschreven geschiedenis de bron vormt van waaruit je informatie put en museale producten maakt, maak je dus in principe producten waarmee niet iedereen zich kan identificeren. Het zorgen voor identificatie in museale presentaties is een van de cruciale onderdelen voor het bewerkstelligen van social inclusion, ofwel inclusiviteit in musea. Volgens museoloog Richard Sandell kan de representatie van het cultureel erfgoed van multiculturele gemeenschappen zorgen voor inclusiviteit
ICOM
Musea hebben volgens de Ethische Code, opgesteld door de International Council of Museums (ICOM), de taak om inclusiviteit te bewerkstelligen. Naast een evenredige representatie zijn musea ook verantwoordelijk voor breed publieksbereik en samenwerking met diverse gemeenschappen. Een meerstemmige collectie- en presentatie benadering zou een mogelijkheid kunnen bieden om meerdere perspectieven te laten zien over een object of onderwerp. Hiermee wordt tegelijkertijd een gedeelde geschiedenis gecreëerd door onderbelichte en verzwegen verhalen toe te voegen aan het dominante narratief.
Gelaagdheid
Mirjam Shatanawi, conservator Midden-Oosten en Noord-Afrika van het Tropenmuseum, vat het belang van een meerstemmige presentatie goed samen in het volgende citaat: “Waarom voor de ene bezoeker een Berbers amulethandje een eigenaardig uitheems object is, voor de ander een uiting van abject bijgeloof en een derde liever niet heeft dat een museum zulke zaken toont omdat ze het beeld van de achterlijke moslim bevestigen. Precies op dit punt schiet de huidige aanpak van het Tropenmuseum – multicultureel in zijn onderwerpen, monocultureel in zijn publieksbenadering – nog tekort.” Juist het implementeren van verschillende stemmen uit de samenleving creëert diepgang in de representatie van een cultureel object, waardoor er verschillende interpretaties mogelijk zijn.
Emotienetwerken
Uiteindelijk zal de implementatie van meerstemmigheid er niet voor zorgen dat alles is opgelost. Er zal altijd een spanning heersen in het tonen van verschillende visies en perspectieven. Dus naast deze implementatie moet een museum ook bezoekers stimuleren om zich in elkaars perspectieven te kunnen verplaatsen en ervoor te zorgen dat begrip en reflectie wordt gestimuleerd. Emotienetwerken is een redelijk nieuw begrip en methode in de erfgoedsector die deze verschillende spanningen en emoties in kaart brengt en reguleert. De grondleggers van het concept: Hester Dibbits (hoog-leraar aan de Erasmus Universiteit) en Marlous Willemsen (directeur van Imagine IC), zijn van mening dat emotienetwerken kan leiden tot begrip en reflectie in de vorming van hedendaags erfgoed.
Lees hier meer over Meerstemmigheid.
